Historia Czechosłowackiego skateboardingu - część I

Artykuł lub mały obrazek w czasopiśmie, reportaż w Czeskiej telewizji o nowej zabawie młodzieży amerykańskiej, strzępki informacji od znajomych, prezent od krewnego z zagranicy. Co to jest? Na czym on stoi? Jak to działa? Też tego chcę.

Fotoreportaż w czasopiśmie Smyk.

Wszystko było inaczej

Nikt nie wie, kto był pierwszym właścicielem deskorolki, pierwszym skateboardzistą. Około roku 1976 na różnych miejsach w Czechosłowacji można było słychać turkot kółek. Ivo Škrabal w Poličce skonstruował pierwszą deskorolkę według instrukcji w czasopiśmie ABC, gdzie w przybliżeniu wytłumaczono jak powinna wyglądać i jak działa podczas zakręcania. Bracia Formanowie (synowie reżysera Miloša Formana, który emigrował w 1968 roku do USA) przywieźli swoje pierwsze deskorolki z Ameryki, gdy odwiedzali tam swego ojca.

Trzeba pamiętać, że ograniczone był nie tylko informacje o skateboardingu, ale także dostęp do sprzętu. Istniały dwie możliwości jak go zyskać: pierwsza - załtwić deskorolkę z zagranicy (bardzo mała ilość ludzi miała znajomych lub możliwość samemu wyjechać do zagranicy), lub druga możliwość: deskorolkę zrobić samemu. Ta druga opcja była na owe czasy popularnym rozwiązaniem, które pozwalało uzyskać niedostępny towar, lub towar "spod lady".

Zrób to samemu

Do budowy desek najczęściej używano sklejek budowlanych, drewnianych dzrwiczek z szaf. Wykrojono odpowiedni ksształt, wywiercono dziurki a jako grip posłużył papier ścierny lub guma. Trucki to trudniejsza sprawa, ale złote czeskie rączki poradziły sobie nawet z odlewaniem metalu, niestety nie każdy miał taką możliwość. I właśnie w takich sytuacjach przydały się wartości, bez których Czechosłowacja nie stała by się skateboardowym mocarstwem bloku wschodniego, mianowicie chęć do wzajemnej pomocy i współpraca. 

Piętą Achillesa czechosłowackich skateboardzistów były jednak kółka poliuretanowe. Zamiast nich stosowano metalu zapakowanego w gumie, dwa przyklejone i oszlifowane krążki hokejowe, nic jednak nie działało tak jak powinno. Nie było innego wyjścia i konieczne było załtwić kółka z zagranicy. Ich kupno było bardzo kosztowne, w przeliczeniu ponad trzysta złotych. Właściwie to taka sama cena jak dzisiaj, jednak dochody były znacznie niższe, zatem cena za kółka była zazwyczaj wyższa niż miesięczne wynagrodzenie!

Źródło: Renata Škrabalová.

Kiedyś słyszałem historię o tym, że pewnego stopującego skateboardzistę zabrała pani z Austrii, mówił jej o tym, że w Czechosłowacji nie można załatwić kółek skateboardowych. Po miesiącu dotarła do niego paczka z Austrii, w której były kółka. Kółkami i ogólnie sprzętem dzielono się, i chociaż był bardzo ceniony to nigdy nie służył tylko jednemu człowiekowi. Przedewszystkim dla współczesnych longboardzistów, którzy jeżdżąc po górach szlifują kółka aż do zniknięcia, możliwość dzielenia się nimi z innymi jest absurdalna, ale w czasach socializmu świat działał inaczej. 

Początek społeczności skateboardingowej

Skateboardziści zaczęli się spotykać, powstają pierwsze zgrupowania. Głównymi ośrodkami była Praga, Brno, Polička, Žacléř, skateboardingowe grupy były także w Olomouci i innych zakątkach Czechosłowacji.

Reportaż w czasopiśmie Smyk o Mistrzostwach Czechosłowacji 1985. Tekst: Martin Kopecký, Ilustracje: Roman Bagin

Zazwyczaj każdemu po pewnym czasie znudzi się jeżdżenie na płaskim terenie, dlatego skaters spotykali się i szukali nowych, ciekawych miejsc. Longboardziści na pewno znają super szybki spot "trzecia strona Kohoutovic", lub freeride "farinki". To tutaj czasami jeździli nasi tatowie.

Pod patronatem SSM (Socjalistycznego związku młodzieży)

Na przekór braku informacji i sprzętu czechosłowacki skateboarding rozwijał się. Wielkie zasługi należą się ludziom, którzy zbudowali jego zaplecze. W socjalistycznej Czechosłowacji polegało to na tym, że jakakolwiek większa grupa młodzieży, która chciała organizować imprezy, musiała być jakimś sposobem zorganizowana. Dlatego imprezy trzeba było organizować pod patronatem SSM (Socjalistycznego związku młodzieży, coś na sposób partii komunistycznej dla młodszych). Skateboarding działał w ramach oficjalnych klubów, jednak w praktyce nawet na oficjalnych imprezach słychać było Dead Kennedys.

Skateboarding był w latach 80tych mocno połączony s punkrockiem, mnóstwo skateboardzistów było punkerami. Warto wspomnieć grupę "Suche mózgi", której frontman Ivan "Zobák" Pelikán pokazywał na scenie niesamiwitą show razem z braćmi Formanami. Mieli oryginalne gitary Fender, co było na tamte czasy praktycznie niemożliwe, bo u nas nie możno było ich w żadnym wypadku kupić. Istnieją świadectwa o koncercie, na którym sam Miloš Forman siedział w fotelu w środku sali i paląc cygaro uśmiechał się. Koncerty na Summercampie w Prachaticach odbywały się każdego wieczoru, grał tu także Claus Grabke z jego grupą.

Jeżeli mowa o Summercampie Prachatice, trzeba przypomnieć o pracy Miroslava Bartoša, który summercamp organizował także długie lata po rewolucji, kiedy to impreza stała się nieoficjnalnym zaproszeniem na Mystic Sk8 Cup, ponieważ odwiedzało ją mnóstwo profesjonalnhyc riderów z zagranicy. Powstał także skatepark, miejsce do slalomu i rampa wertykalna. W roku 1987 pojawił się tu także Mark Gonzales, który uwielbiał miejscową atmosferę, piękne dziewczyny i tanie piwo, tak samo reagował większość skateboardzistów, którzy odwiedzili Czechosłowację.

Fotoreportaż w czasopiśmie Smyk o wizycie Clausa Grabke w Czechosłowacji..

Profesjonalni skateboardziści przyjeżdżali do Czechosłowacji także dzięki wysiłkowi, determinacji i zdolnościom organizacyjnym Martina Kopeckiego. Martin Kopecký organizował zawody, załatwiał sprzęt i dokumenty potrzebne do tego by nasi skateboardziści mogli wyjeżdżać za granicię. Był prezesem Europejskiej asocjacji skateboardingowej, organizował międzynarodowe zawody Euroskate w roku 1988 w Pradze. Człowiek ten był świetnym managerem, uwielbiał realizować swoje marzenia, które inni uważali za niemożliwe. Po rewolucji angażował się także w innych nietypowych sportach takich jak rzutki, męskie łyżwiarstwo figurowe. Po odrodzeniu Czeskiego pucharu w slalomie na deskorolce działał na nim jako komentator.

Czasopismo Smyk

Wstęp czasopisma Smyk. Tekst: Martin Kopecký

Martin Kopecký wydawał także czasopismo Smyk. Był on chyba najbardziej jakościowym źródłem informacji o skateboardingu w Czechosłowacji, publikowano go samizdatowo, zawierał reportaże z zawodów i ich wyniki, fotografie, inzercje a także świetne ilustracje Romana Bagina. Czasopismo kosztowało 10 koron i można było go zaprenumerować.

Skok wzwyż był jedną z naszych nejsilniejszych discyplin. Źródło: Renata Škrabalová.

Nowości o przygotowywanych zawodach roprzestrzeniały się przez sieć kontaktów i karty korespondencyjne.

Społeczność skateboardingowa była bardzo zróżnicowana. Znajdowali się w niej punkerzy, którzy skateboardingowi dodawali aurę dzikiej zabawy i rebelii, byli także ludzie, którzy umieli świetnie dogadać się z ówczesnymi urzędami, tworzyli dobre warunki do organizowania imprez skateboardingowych. Skateboardziści byli bardzo zgrani, bez środków masowego przekazu skateboardziści z Karlowych Warów, Pragi, Brna, Polički, Žacléře i całej Czechosłowacji nie mieli trudności się połączyć.

Hostorią czechosłowackiego skateboardingu zajmuje się książka "Prkýnka na maso jsme uřízli" (ukrojiliśmy deski do mięsa) i film King Skate, który z pewnością ucieszy także nieskateboardzistów i widzów wszystkich generacji, zobaczysz w nim i zabawne i mocne momenty czechosłowackiego skateboardingu:

Historia skateboardingu w Czechosłowacji jest obszerna, każdy opowiadający ma swoje historie. My wkrótce przedstawimy kolejną część!